فصلنامه فقه
پیاپی 29-30 (پاییز و زمستان 1380)

علامه ملا احمد نراقی،در نراق کاشان، در چهاردهم جمادی الآخر سال 1185 ه.ق.1150/ه.ش. دیده به جهان گشود. او، بیش تر دانشهای رایج روزگار خویش را، در محضر پدر، ملا مهدی نراقی (1209ه.ق.) فرا گرفت و به برتری ها و برجستگی ها در دانشهایی چون: فقه، اصول،کلام، حکمت و فلسفه،ریاضیات و نجوم دست یافت و در بین همگنان خود درخشید و به زودی برکرسی استادی قرار گرفت وحلقه تدریس تشکیل داد و شماری را به آبشخورهای دانش،ره نمود.
به سال 1205ه.ق. برای ژرفا بخشیدن و گستراندن دامنه دانش خویش و آگاهی از مکتبهای دیگر فقهی و اصولی، زادگاه خویش را به قصد نجف اشرف، ترک گفت.
هجرت او به عراق، همزمان بود با افروزش و درخشش چراغ فکری محمد باقر وحید بهبهانی و کم سویی چراغ مکتب فکری اخباریان.
وحید بهبهانی در کربلا، می زیست، کربلا در این زمان، مرکز اخباریان بود. شیخ یوسف بحرانی (1186ه.ق)در حوزه کربلا درس فقه می گفت.

حقوق بیماران روانی که امروزه از آنان به دچارآمدگان به اختلالها و آشفتگی های روان پزشکی نام برده می شود، و قانونهای گذارده شده برای آنان، از مسائلی است که در نظامهای حقوقی کشورهای گوناگون جهان، هماره مورد توجه روان پزشکان و حقوقدانان بوده و چنین به نظر می رسد که امروزه نیز، در ردیف گزاره های مهم حقوقی و قضایی کشورها قرار دارد.
در حال حاضر، در بسیاری از کشورهای جهان، قانونها و آیینهای نگاشته شده و همه سویه و پیشرفته ای در این باره وجود دارد که چگونگی برخورد نهادهای گوناگون جامعه را با دچار آمدگان به بیماری روانی و اختلالهای روان پزشکی، بویژه بیماران سخت و کهنه را باز می شناسانند. این قانونها در طول زمان و به علت دگرگونی های اجتماعی و پیشرفتهای شگرف علمی، همیشه در حال دگرگونی اند و با یافته های جدید در علت شناسی و پدیدار شدن راه های تازه درمان و پیشگیری، در بوته اصلاح و دگرگونی قرار دارند

ملااحمد نراقی به استفاده از فقه الحدیث، پای بند است و بر اصول، قواعد و قانونهای آن، به گونه دقیق تکیه می کند، از جمله:1. بازشناساندن جایگاه روایت:با این که در نظر او، در حقیقت، ناسانی و جدایی بین گونه های روایت وجود ندارد، ولی در ابتدای هر روایت، رتبه و جایگاه آن را به روشنی بیان می کند: صحیحه، مرسله، حسنه، موثقه، مضمره، مقطوعه.
2. اهمیت ندادن به سیاق روایت:مساله حجت بودن سیاق از روزگاران قدیم در کتابهای اصولی1 مطرح بوده و در کتابهای اصولی روزگار ما، در بحث مفهومها و دلالتها به آن پرداخته شده است.2نقش سیاق در تفسیر آیات شریفه قرآن، بسیار مورد توجه مفسران بوده است، اما در احادیث، بویژه حدیثی که دارای فرازهای گوناگونی باشد که بتوان پاره ای از آنها را از دیگری جدا دانست، فقی هان به سیاق توجه نکرده اند.

از گزاره های مهمی که در دو دانش فقه و اصول، گاه سربسته و گاه به شرح، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته، گزاره احتیاط است.
درباره معنای احتیاط، امکان و احکام، جایگاه، شرایط و اقسام آن در باب عبادات و معاملات، دیدگاه ها گوناگون است.
در بحث احتیاط برخورد و رویارویی اندیشه ها با گرایشهای گوناگون اخباری و اصولی دیده می شود. از جمله اندیشه ورانی که در این باب، به بیان دیدگاه خود پرداخته و صاحب دیدگاه ویژه شناخته شده، علامه ملا احمد نراقی است.
وی در جانبداری از نظریه امکان و درستی احتیاط در عبادات، در برابر دیدگاه مخالف که بر این باور است، احتیاط در عبادات ناممکن و یا نامشروع است، به ارائه بحث مستقلی پرداخته و در عوائد الایام، عائده ای را به آن ویژه کرده است.
در باب داد و ستدها، به معنای ویژه آن، در برگیرنده عقود و ایقاعات، سخنی به وی نسبت داده شده که خلاف نظریه مشهور است. وی، بنابراین ادعا، درست بودن احتیاط را در داد وستدها، مورد اشکال دانسته است و در برابر این دیدگاه، شیخ انصاری، به رویارویی برخاسته و آن را رد کرده است. در شرح و نقد و بررسی این دیدگاه فقی هان و اصولیان، سخنانی را به میان آورده و نکته هایی را یادآور شده اند که در انگاره درستی این نسبت، باید فاضل نراقی را نخستین کسی دانست که برخلاف مشهور، با احتیاط در دادوستدها، سر ناسازگاری دارد

سخنان فقی هان، در جای جای نوشتارهای فقهی آنان، به روشنی نشان می دهد که بحث ولایت فقیه، گزاره و مساله ای نوپیدا نبوده و در دوره های گذشته تاریخ اسلام و تشیع، در کانون دقت و بررسی عالمان و فقی هان اسلامی قرار گرفته است.آنان این مساله را در بابهای گوناگون فقهی کلامی در بوته بررسی نهاده اند.
البته پس از احیای فقه اجتهادی، با تلاش وحید بهبهانی (م:1208) دگرگونی در فقه سیاسی شیعه نیز پدید آمد و فقی هان، با طرح جداگانه مساله ولایت فقیه، بحثها و گفتاگوی های فقه سیاسی شیعه را بر مدار این اصل قرار داده و مسائل حکومت را به گونه همه سویه و مستقل، زیر این عنوان به بوته بحث نهادند.گرچه اصل بحث ولایت فقیه، تازگی ندارد و فقهای پیشین نیز، به این امر پرداخته اند; اماآنچه تازگی دارد، پرداختن دقیق و همه سویه و گردآوری بحثهای فقه سیاسی در یک جا و با جهتی ویژه و توسعه و ژرفا بخشیدن به عنوان ولایت فقیه بود. اما شماری1 ولایت فقیه را امری جدید در تاریخ اندیشه اسلامی پنداشته و آن را مطرح در یکی دو سده اخیر انگاشته اند و بر این پندارند که نظریه دولت در فقه شیعه و ویژه کردن جایگاهی برای فقیه در هندسه سیاسی دولت اسلامی، دستاورد استنباط فقهای سده های اخیر است، که نخستین بار از سوی مولی احمد نراقی، معروف به فاضل کاشانی، هم روزگار فتح علی شاه قاجار، از آن سخن به میان آمده و گرنه از ولایت فقیه، نه در کتابهای فقهای شیعه و سنی، سخنی به میان آمده است و نه در قرآن و سنت جای پا دارد. اگر به عقب برگردیم

از جمله مقوله هایی که اکنون بایسته است از آن سخن به میان آید، ابزار سر بریدن جانداران است.
پرسش این است که آیا آن گاه ذبح شرعی به حقیقت می پیوندد و گوشت جاندار حلال گوشت، از نظر شرع حلال و درخور مصرف می گردد که با آهن (عنصر فلزی با علامت شیمیایی Fe) سر بریده شود و یا این که با هر فلز و هر ماده آهن گون قابل ذوب، رسانای برق و حرارت، مانند: مس، سرب، روی، سیم و... می توان سر حیوان را برید و از گوشت آن استفاده کرد؟
به دیگر سخن، در سخنان رسیده از معصومان(ع) و در فتواهای فقی هان بنام شیعه،1 تاکید شده که در حال اختیار، می باید سر حیوان با آهن بریده شود، تا حلال گردد و گوشت آن در خور مصرف.